Obecność bydła w środowisku naturalnym wcale go nie zubaża, ani mu nie szkodzi, a wręcz przeciwnie pozytywnie wpływa na ekosystem i bioróżnorodność. Bez udziału zrównoważonego wypasu, nie byłoby pięknych łąk, górskich hal, rozlewisk Biebrzy, a także wielu roślin, ptaków i owadów.
Bydło mięsne pasące się na łące- dla jednych obrazek idyllicznej wsi, dla innych synonim niszczenia środowiska. Hodowla często obwiniana jest za nadmierną produkcję gazów cieplarnianych, zużywanie zasobów wody, czy niszczenie siedlisk dzikich zwierząt i degradację ziemi. Ale wystarczy sięgnąć do rzetelnych źródeł naukowych, by się przekonać, że bez bydła, świat natury byłby zdecydowanie uboższy.
Wpływ wypasu na roślinność
W badaniach: „Wpływ wypasu lokalnych ras bydła na różnorodność biologiczną łąk i pastwisk Polesia Lubelskiego” sprawdzano, jak wypas rodzimych ras wpływa na tereny zlokalizowane w otulinie Poleskiego Parku Narodowego. Obszar charakteryzował się bardziej jednolitą i zwartą pokrywą roślinności i obejmował 7 klas fitosocjologicznych. Na poletku wypasanym stwierdzono m.in. występowanie rzadkiej odmiany goździka pysznego, którego obecności nie zaobserwowano na terenie bez wypasu. Do podobnych wniosków doszedł zespół Anny Rysiak, który również prowadził badania nad wpływem wypasu bydła ras rodzimych w otulinie Poleskiego Parku Narodowego. Badania te wykazały, że ekstensywny wypas oraz koszenie spowodował znaczny wzrost bogactwa gatunkowego i powstawanie grup ekologicznych. Istotne różnice odnotowano w różnorodności gatunkowej oraz liczbie gatunków łąkowych, użytków zielonych, wodnych a także drzew i krzewów na korzyść wypasanych działek w porównaniu z terenami porzuconymi rolniczo.
Deptanie, zgryzanie, nawożenie
Korzystanie z lokalnych ras bydła do wypasu na terenach cennych przyrodniczo chroni siedliska łąkowe, zapobiega sukcesji drzew i krzewów oraz zachowuje i chroni zasoby genetyczne zwierząt gospodarskich. Właściwe gospodarowanie użytkami zielonymi, w szczególności położonymi na obszarach cennych przyrodniczo, można osiągnąć poprzez dobór odpowiedniej liczby, gatunków i ras zwierząt wypasanych, przy jednoczesnym zapewnieniu ich dobrostanu. Specyficzne relacje między wypasanymi zwierzętami a murawą pastwiskową, tj. deptanie gleby i darni, zgryzanie roślin, selektywny dobór zjadanych gatunków oraz odchody istotnie zwiększają różnorodność botaniczną łąk i pastwisk, czego dowodzą badania na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego.
Ochrona gleb i mokradeł
Rzadko również, w aspekcie hodowli bydła mięsnego zwraca się uwagę na fakt, że różnorodna roślinność użytków zielonych tworząc zwarte skupiska darni ogranicza parowanie wody z powierzchni gleby, a dzięki procesowi transpiracji z powierzchni liści tworzy swojego rodzaju mikroklimat o znacznej wilgotności powietrza w obrębie obszarów łąk i pastwisk. Również stosowany obornik bydlęcy wpływa na poprawę bilansu wodnego w glebie, aktywizuje mikroflorę i faunę glebową, stymuluje proces krzewienia się traw, a także dostarcza roślinom składników pokarmowych.
Wiele ekosystemów wilgotnych użytków zielonych, czasami kluczowych dla zachowania pewnych gatunków zwierząt – w tym wielu gatunków ptaków- jest zależnych od prowadzonego na nich wypasu. Dotyczy to przede wszystkim błoni nadrzecznych, solnisk, ale także pewnych innych typów pastwiskowych zbiorowisk. Użytkowanie wypasowe, oprócz tego, że zapobiega ekspansji pospolitych, kosmopolitycznych chwastów i roślinności krzewiastej, wytwarza zróżnicowanie strukturalne roślinności, przyczyniając się do zachowania bogactwa biotopów i związanych z nimi gatunków roślin i zwierząt.
Wpływ na faunę
Bydło, jako zwierzę trawożerne uznawane jest za „inżyniera architektury krajobrazu” użytków zielonych. Rezygnacja z użytkowania pastwisk może być szkodliwa dla wielu ptaków gniazdujących na otwartej przestrzeni, ale także dla niektórych żywiących się ssakami owadożernymi, ponieważ zwierzęta gospodarskie regulują kształt ekosystemów, zmieniając wysokość runi i tworząc mikrosiedliska dla bezkręgowców, a także dla ssaków owadożernych. Cechy te wpływają na efektywność żerowania ptaków, np. bociana białego. Prowadzone w Polsce badania stwierdzają, że wypas bydła sprzyja zwiększeniu liczebności lęgów i odchowanych piskląt bociana białego, jednego z symboli polskiej przyrody. Podobne wyniki odnośnie pliszki żółtej zaobserwowali szwedzcy naukowcy. Obecność krów na pastwisku sprzyjała zwiększonej liczebności tych ptaków jak i wyższej intensywności ich żerowania.
Bydło uskrzydla
Z obecnością bydła na pastwiskach związane są różne gatunki ptaków. W badaniach włoskich przeprowadzonych na obszarze Parku Regionalnego Maremma w Toskanii, sprawdzano zależność występowania i czasu żerowania czapli białej w obecności wypasanego bydła. Obserwacje wskazały, że ptaki te silnie preferują obecność krów. Wróćmy do polskich doświadczeń zespołu Chabuza, które dowodzą, że prowadzenie ekstensywnego wypasu bydła ras rodzimych – białogrzbietej i polskiej czarno-białej w otulinie Poleskiego Parku Narodowego wpływa pozytywnie na występowanie ptaków. Na obszarze z pasącymi się zwierzętami stwierdzono ponad dwa razy więcej gatunków ptaków lęgowych i żerujących, niż na terenach bez wypasu, w tym tak rzadkie jak: czajka, derkacz, czy orlik krzykliwy, których nie było na poletku niewypasanym.
Co w trawie piszczy
Wypas bydła może być także istotnym czynnikiem decydującym o bogactwie gatunków owadów. Wiele badań zauważa, że dzięki zrównoważonej hodowli zwierząt, warunki do bytowania owadów wielu gatunków znacząco się poprawiają. Na terenach, na których prowadzono wypad znajdowano większą liczbę stawonogów, chrząszczy, żukowatych oraz pajęczaków. Właściwie użytkowane łąki, które dzięki bydłu cieszą się dużą różnorodnością gatunkową roślin, to także raj dla owadów zapylających.
Źródła:
Ekspertyza Instytutu Zootechniki PIB autorstwa dr hab. Piotra Wójcika, dr Agaty Karpowicz oraz dr Grzegorza Skrzyńskiego.
Chabuz W., Grzywaczewski G., Rysiak A., Cios Sz., Podolak G., Litwińczuk Z. (2012).
Wpływ wypasu lokalnych ras bydła na różnorodność biologiczną łąk i pastwisk Polesia Lubelskiego. Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, t. 8 (2012), nr 4, 81-90.
Rysiak A., Chabuz W., Sawicka-Zugaj W., Zdulski J., Grzywaczewski G., Kulik M. (2021).
Comparative impacts of grazing and mowing on the floristics of grasslands in the buffer zone of Polesie National Park, eastern Poland. Global Ecology and Conservation, 2021.
https://bagna.pl/zglebiaj-wiedze/ochrona-mokradel/mom/130-wjckrm